Nguyên tắc ứng xử tinh tế trong bữa cơm của người Việt

Người Việt từ xưa ??ến nay vốn coi trọng văn hóa ứng xử, coi đó là một trong những tiêu chuẩn đánh giá phần nào trình độ, phẩm cách của một ngư???i. Trong bữa cơm gia đình cũng như vậy, ngư???i Việt đặc biệt tinh tế trong văn hóa ứng xử ở mỗi bữa ăn. Những nguyên tắc ứng xử được ngư???i lớn truyền dạy cho trẻ nhỏ, đều đặn trong từng bữa cơm. Cho dù cuộc sống sau này hiện đại hơn, những nguyên tắc ngầm này vẫn được lưu giữ và nâng niu.

Văn hóa dùng cơm của ngư???i Việt

Vì cơm là thành phần chính trong bữa ăn, không thể thay thế bằng nguyên liệu nào khác nên ngư???i Việt dùng từ "cơm" để gọi tên các khái niệm như bữa cơm trưa, cơm tối, mâm cơm, hay nấu cơm. Mâm cơm của ngư???i Việt cơ bản gồm các món cơm trắng, món rau, món canh và món mặn.

Mâm cơm của ngư???i Việt có hình tròn tượng trưng cho sự sum vầy và hạnh phúc. Ngoài ra cũng có ý kiến cho rằng, mâm cơm hình tròn để mọi ngư???i trong gia đình có thể ngồi quây quần, tăng sự gắn bó giữa các thành viên. Trên mâm cơm hình tròn ấy, các món ăn được bày biện cẩn thận, bát đũa gọn gàng, và luôn có bát nước chấm ở giữa. Người Việt còn tinh tế hơn khi bày biện các đĩa rau, thịt xen kẽ nhau cho đẹp mắt.

Nếu có khách ??ến chơi nhà, chủ nhà cũng sẽ ý tứ đặt món mặn gần phía ngư???i khách, hoặc món họ thích ăn, để họ dễ dàng gắp chọn. Hành động nhỏ này vừa thể hiện sự mến khách, cũng hàm ý khách cứ tự nhiên như ngư???i nhà.

Văn hóa dùng đũa

Người Việt từ bao lâu nay cũng chỉ dùng đũa trong bữa ăn. Mặc cho sự du nhập của phong cách ăn bằng dao và nĩa, nếu được hỏi, ngư???i Việt nào cũng sẽ chắc chắn rằng mình ăn uống thoải mái nhất khi dùng đũa. Không ai biết ngư???i Việt Nam đã sử dụng đũa từ bao giờ, đũa bắt nguồn từ đâu. Chỉ biết rằng đó là nét văn hóa rất lâu đời.

Nhắc ??ến đôi đũa ăn cơm hàng ngày, sẽ c?? rất nhiều câu chuyện để kể. Từ tấm bé, chắc hẳn ai ai cũng được ông bà, bố mẹ dạy cách "so đũa", chuẩn bị đũa cho ngư???i lớn.

Nói về cách cầm đũa, với ngư???i nước ngoài thì đây hẳn là một "thử thách", còn với ngư???i Việt, thì đó là tập hợp của nhiều bài học nhỏ.

Trước khi cầm đũa, phải xếp hai đầu đũa cho đều nhau, lúc sử dụng chỉ động tới cạnh trên của đũa, dùng 3 đầu ngón tay: ngón cái, ngón trỏ và ngón giữa nhẹ nhàng cầm đũa.

Khi ngồi vào mâm cơm, trẻ con sẽ làm việc so đũa cho ngư???i lớn, chú ý đầu đũa có đúng hướng hay không. Sau bữa ăn, mọi ngư???i đặt đũa xuống ngay ngắn, không nên để đũa bị so le hay xô lệch. Đây là một nét tinh tế trong văn hóa dùng cơm của ngư???i Việt, nhưng sâu xa hơn đó thể hiện thái độ trân trọng với đôi đũa - vật dụng dân dã gắn bó với biết bao thế hệ ngư???i Việt.

Chưa hết, trong khi dùng đũa, không phải cứ vô tư dùng là được. Có những nguyên tắc ngầm mà bạn cần tuân theo như không gắp thức ăn đưa thẳng vào miệng, mà đặt vào bát riêng trước. Ngoài ra cũng cần ý tứ khi ăn chung mâm với mọi ngư???i. Không dùng đũa khuấy vào bát canh chung, không dùng đũa xới lộn đĩa thức ăn lên, cũng không cắm đầu đũa dựng đứng, không mút đũa, không nhúng đầu đũa vào bát nước chấm, muốn gắp thức ăn cho ngư???i khác phải dùng đầu đũa khác.

Tục lệ mời cơm

Khác với nhiều quốc gia trên thế giới, ngư???i Việt có tục lệ mời cơm. Thậm chí vào nhiều dịp quan trọng, trước khi bắt đầu bữa cơm, chủ nhà còn "tuyên bố lý do" một cách rất trang trọng. Trẻ nhỏ thường được dạy trước khi ăn phải mời cơm ngư???i lớn, theo thứ tự lớn nhất trong nhà. Có những gia đình đông con, mỗi lần ??ến khâu mời cơm là cả lũ trẻ nhao nhao tranh nhau, hoặc đồng thanh, tạo nên không khí vui vẻ.

Tiếng mời cơm trong bữa ăn của ngư???i ngư???i Việt không đơn thuần là những lời mời vô thức mà mang ý nghĩa răn dạy con cháu về lòng biết ơn, kính trọng ngư???i lớn và cũng là biết trân trọng hạt thóc ngư???i nông dân làm ra.

Ứng xử trong ăn uống

Người Việt đề cao s??? thoải mái và ấm cúng trong bữa ăn, nhưng bên cạnh đó cũng đề cao s??? lịch sự. Bởi thế, những nguyên tắc ứng xử trong ăn uống luôn được áp dụng triệt để.

Khi ăn không nên ngồi quá sát mâm hay quá xa mâm cơm. Tuyệt đối tránh cơm đầy trong miệng mà nói, cũng không được thổi đồ ăn nóng mà phải múc chậm phần nguội hơn ở sát thành bát đĩa. Khi nhai, tối kỵ chép miệng hay tạo ra tiếng ồn khi ăn. Ngoài ra cách chấm chấm đồ ăn cũng phải ý tứ, chỉ nhúng phần thức ăn, không nhúng đầu đũa vào bát chấm, miếng đã cắn dở không được chấm.

Dù là ngư???i trong gia đình hay khách ??ến chơi nhà, cũng không nên chê món ăn chưa hợp khẩu vị với mình. Bởi bất cứ câu chê nào cũng khiến ngư???i đã bỏ công sức nấu nướng cảm thấy thất vọng. Trẻ nhỏ cũng được dạy dỗ rất kỹ nguyên tắc này trong bữa cơm. Tuyệt đối không cho phép mình có quyền chê bai, phán xét, không trân trọng sức lao động của ngư???i khác.

Bữa cơm gia đình của ngư???i Việt c?? rất nhiều nguyên tắc. Người Việt thường cho đó là thói quen nhưng với những nền văn hóa khác, thì đây lại là nét ứng xử tinh tế. Điều đáng mừng là trải qua bao nhiêu năm tháng, xã hội có nhiều đổi thay nhưng những nguyên tắc trên bàn ăn vẫn được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác, thể hiện sự trân trọng các giá trị truyền thống của ngư???i Việt.

Xem thêm: